ترجمه فیلم، ترجمه زیرنویس

ما انسان­ها ذاتا قصه­ گو هستیم. هزاران سال است از طریق داستان­ها، تجربیات خود و پیشینیانمان در مورد جهان را برای یکدیگر به شکلی باورکردنی و به یادسپردنی نقل می کنیم. این قصه­ ها هستند که در ابتدای زندگی به ما در مورد درست و غلط، خیر و شر، قهرمان و ضدقهرمان اطلاعات می­ آموزند و مفاهیمی را به ما یاد می دهند که تا همیشه به خاطر می سپاریم. در عصر حاضر ابرقهرمانها، الگوهای محبوب انسانها شده اند.

انسان امروزی هم از این لحاظ فرق چندانی با انسان چندهزار سال پیش نکرده است. هنوز هم داستان­ها و پیچ و کلاف­های آن ها برایمان جذابیتی اسرارآمیز دارند. شاهد این ادعا پرفروش­ترین فیلم­های روز جهان است. چندین سال است که ژانر ابرقهرمانی با قهرمان­هایی که پیش از این تنها برای نوجوانان جذاب فرض می شدند بازار هالیوود را قبضه کرده است. تغییری در سلیقه عموم مردم اتفاق افتاده است که می توان اوج آن را در بیست سال اخیر، پس از موفقیت عظیم فیلم اسپایدرمن در سال ۲۰۰۲ و هجوم بسیاری از فیلم­سازان به سوی این سبک از فیلم­ها مشاهده کرد.

دلیل جذابیت این سری فیلم­ها چیست؟ چرا به نظر می رسد که این قهرمانان و روایت­های آنان، داستان­های باب روز عصر ما را شکل داده­ اند؟ آیا این داستان­ها ارزشی چون اساطیری که برای هزاران سال با بشریت تکامل یافتند را دارند؟ در این مقاله سعی بر این داریم که به سوالاتی این چنینی پاسخ دهیم.

استن لی یکی از معروف­ترین نویسنده­ ها و طراحان کتاب­های کامیک ویژگی جذاب کننده داستان­های کامیک را قدرت بازنمایی این داستان­ها می داند. به عقیده او «این داستان­ها همیشه زیبا هستند، چراکه همه، همیشه به دنبال آنچه که «ایده­ آل» را برایشان به تصویر کشد، می باشند.»

این قهرمانان عموما قدرتی فراطبیعی یا فراانسانی دارند، خود را وقف جنگیدن با شر در جهانشان کرده ­اند، از عموم مردم دفاع می کنند و معمولا با ضدقهرمانان در نبرد هستند. ژانر تخیلی ابرقهرمانان که بر داستان چنین شخصیت­هایی متمرکز بود از سال­های ۱۹۳۰ وارد کتاب­های کامیک و فیلم­ها شد. دوره طلایی کتاب­های کامیک با سری سوپرمن در سال­های ۱۹۳۸ شروع شد و پس از آن ابرقهرمانان یک به یک سر از کتاب­های تصویری و فیلم­ها در آوردند. فیلم­های ابرقهرمانی به زودی خود را به عنوان یک ژانر از فیلم­ها که حول محوریت اعمال یک یا تعداد بیشتری ابرقهرمان بودند تثبیت کردند. بعضی از فیلم­ها، خود قهرمانی جدید را معرفی می کردند (مانند زورو و روبوکاپ) و بعضی دیگر داستان قهرمانان کتاب­های کامیک را به تصویر می کشیدند. انعطاف پذیری این ژانر در شامل نمودن عناصر اکشن، ماجراجویی، فانتزی، علمی تخیلی و درام در داستان­های خود یکی از نقاط قوت این ژانر بود.

اما پیش از ابرقهرمانان امروزی نیز داستان­ها همیشه عنصر قهرمان و ضدقهرمان را در خود داشته ­اند. کهن­ الگوی قهرمان را در شخصیت­هایی اساطیری مانند هرکول، رستم، آرش و… و همچنین در داستان­هایی فولکلوری مانند رابین ­هود می توان مشاهده کرد. شخصیت­هایی که در پشت لباسی خاص به ماجراجویی می پرداختند.

همانطور که اشاره شد، قهرمان داستان­ها همیشه به دلیل بازنمایی آنچه به ایده ­آل­های ما نزدیک است جذاب هستند؛ اما یک توصیف تک بعدی از آنچه ایده ­آل است هرگز برای مدتی طولانی در چشم عموم جذاب نبوده است و به خاطر نمی ماند. به همین دلیل است که یکی از مهمترین ویژگی­ های هر ابرقهرمان، بعد شخصی زندگی آنهاست. هرکدام از آنها ممکن است نیروهای فراطبیعی خاصی مانند سرعت زیاد و یا توانایی ناپدید شدن را داشته باشند، اما از طرف دیگر جنبه کاملا انسانی در داستان زندگی آنها وجود دارد که باعث میشود مخاطب با آنها احساس همذات پنداری کند. شاید خانواده خود را به شکل دردناکی از دست داده باشند، شاید کسی را دوست دارند که دوستشان ندارد و یا شاید ضدقهرمانشان بیش از حد به خودشان شبیه است؛ بزرگترین دشمن آنها، شبیه ­ترین فرد به آنهاست.

تمرکز طراحان داستان­ ابرقهرمانان بر بعد شخصی زندگی آنها، باعث ابقا و قابل لمس شدن این کهن­ الگوهای اساطیری در عصر امروزی ما شده است. این شخصیت­ها صرفا شعارهایی در جهت اعمال خیر یا عکس آن شر در دنیا نیستند. بلکه بازنمایی سه بعدی از موجوداتی هستند که با تمام کمبودهای موجود در زندگیشان، باز به دنبال احیای ایده ­آل­ها هستند و با تلاش خود و اطرافیان خیر خواهشان، در این راه بر انواع و اقسام مشکلات فائق می شوند.

امروزی بودن جنبه شخصی زندگی ابرقهرمانان، باعث شده است تا امکان پیاده شدن انواع و اقسام گونه ­شناسی شخصیت­ها در آنها ممکن شود و برای هرکس، با هرتیپ شخصیتی و سلیقه ­ای، ابرقهرمانی خاص پیدا شود که بازنمایی ایده ­آل­های او را در داستانی تخیلی بر عهده بگیرد. تیپ شخصیتی خواننده آلفا و رهبر است؟ سوپرمن راست کار اوست! یا شاید شخصیتی منفرد، منزوی و زبردست که با تکیه بر مهارت­های خود به حل مسائل موجود می پردازد؟ بتمن در مقابل او می­درخشد! یا شاید هم تنها دلقکی است که می خواهد بقیه صرفا به جک هایش بخندند! بیراه نیست اگر بگوییم به اندازه تمام تیپ­ شناسی شخصیتی انسان­ها، تیپ ابرقهرمانی و ضدقهرمانی هم داریم.

حال این سوال پیش می ­آید که در دنیای شلوغ و پرهمهمه امروزی، داستان­ها و کهن ­الگوهای آنها به چه کار ما می ­آید؟ چرا هنوز هم مانند انسان­هایی بدوی که دور آتش جمع شده اند و با دقت و کنجکاوی به اسطوره­ای که پیر قبیله تعریف می کند گوش می دهند، دور هم جمع می شویم و وقت خود را به شنیدن، و امروزه دیدن، داستان­ها صرف می کنیم؟

کهن­ الگوها در داستان­ها همیشه طی تاریخ به عنوان ابزاری مفید در کنار تمدن بشری تکامل یافتند و از ابتدای تاریخ در افسانه ­هایی مانند ماردوخ و تستامنت بین­ النهرینی، گیلگمش، هوروس، ثور و… با فرهنگ بشریت تکامل یافتند. این فرگشت ایده­ ها، فرگشتی در غالب میم­هاست که در طول تاریخ مانند ژن­ها توسط طبیعت به خاطر مزایایی ابقا کننده ­شان انتخاب شده ­اند.

تکامل میم ­ها و ایده ­های درون­ آنها بسیار سریع­تر از ژن­ها اتفاق می­ افتد و می توان بازنمایی سیر تاریخی هر فرهنگ و تمدن را در اساطیر و افسانه ­های محبوب آن عصر مشاهده کرد. اساطیر هر دوره مهم­ترین مسائلی که تمام انسان­های آن دوره با آن درگیرند را به شکلی انتزاعی درآورده است و با قراردادن شخصیت­هایی با ویژگی ­هایی انسانی، و چه بسا بسیار انسانی، آن مسائل را در انتزاعی ­ترین سطح تحلیل و حل می کند.

تکامل میم ­ها و ایده ­های درون­ آنها بسیار سریع­تر از ژن­ها اتفاق می­افتد و می توان بازنمایی سیر تاریخی هر فرهنگ و تمدن را در اساطیر و افسانه ­های محبوب آن عصر مشاهده کرد. اساطیر هر دوره مهم­ترین مسائلی که تمام انسان­های آن دوره با آن درگیرند را به شکلی انتزاعی درآورده است و با قراردادن شخصیت­هایی با ویژگی ­هایی انسانی، و چه بسا بسیار انسانی، آن مسائل را در انتزاعی ­ترین سطح تحلیل و حل می کند.

امروزه داستان­های دنیای مدرن ما، قهرمان­هایی از جنس زندگی شخصی ما را می خواهد. پیشرفت شگفت­ انگیز علم و تکنولوژی در صده گذشته، سبک زندگی، فرهنگ عامه و سرگرمی های تغییر یافته امروزی ما چالش­ هایی بدیع را در زندگی ما ایجاد کرده ­اند که پیش از این زمان، مورد تصور نبوده­ است. به همین دلیل است که عصر ما نیز داستان ­هایی را می خواهد که این چالش­های هستی ­گرایانه امروزی را در برابر جنبه ­های همیشه حاضر انسانی ما قرار دهد و به آنها رسیدگی کند.

نباید فراموش کرد که یکی از بزرگترین مزایای تکاملی تفکر انتزاعی و مغز حجیم و پیچیده ما، توانایی ما در شبیه­ سازی قواعد و اصول به شکل زبانی و نتیجه­ گیری از آنها بدون نیاز به آزمون  خطای هر ایده است. این جنبه مفید به ما اجازه می دهد تا بدون سوزاندن خود، از یک مثال اثر سوزاننده آتش را درک کنیم. نقش داستان­های کهن­ الگویی در غالب میم­ها نیز در طول تاریخ همین بوده است. آنها ما را با معنای عمل قهرمانانه، مفاهیم پیچیده­ای چون فداکاری و ایثار، آینده ­نگری و از خودگذشتگی و… آشنا کرده­ اند و این مفاهیم را در ناخودآگاه ما جای داده اند. بدین ترتیب بدون نیاز به تجربه هفت خان رستم یا هرکول، می توانیم بفهمیم که برای قهرمان شدن باید از چه مصائبی گذر کرد.

امروزه فضای سیاسی و اجتماعی گسترده عصر ما، قهرمان­هایی را نیز برای پر کردن چنین فضاهایی می خواهد، پتانسیلی بسیار بیشتر از زمان­های گذشته برای بُعد دادن به شخصیت­های داستانی. علاوه بر این، پیشرفت فناوری­های فیلمسازی و جلوه­ های ویژه، دست فیلمسازان را برای اقتباس­های متنوع از داستان­ها باز گذاشته است که خود دلیلی دوچندان برای محبوبیت چشم­گیر این ژانر از فیلم­ها به حساب می آید. از این نکته نیز نباید غافل شد که انعطاف پذیری بسیار زیاد داستان­های ابرقهرمانی در غالب ژانرهای مختلف، یکی دیگر از دلایل محبوبیت چشم­گیر ابرقهرمانان است. فیلم­های ابرقهرمانی متنوع می توانند در ژانرهای بسیاری مانند خانوادگی: شگفت­انگیزان، فیلم­های نوجوانانه: مردعنکبوتی بازگشت به خانه، سرقت مسلحانه: انت­من، فانتزی: دکتر استرینج، نئونوآر: شوالیه تاریک، درام سیاسی: کاپیتان آمریکا سرباز زمستانی، و وسترن: لوگان قرار بگیرند. مطمئنا هر سبکی که بتوانند این چنین زیرشاخه­ های متنوعی را در زیر خود جای دهد، قادر خواهد بود تاثیر بسیار زیادی در فضای باب روز داشته باشد و به مخاطبان بسیار گسترده­ای عرضه گردد.

به نظر می­رسد که تاثیرگذاری داستان­ها به خصوص داستان­هایی با عناصر قهرمانانه در فرهنگ نه تنها کمرنگ­تر نشده اند، بلکه امروزه بیشترین تقاضا را نیز در میان مدیوم­های فرهنگی مانند سینما و تلویزیون به خود اختصاص داده اند. در این صورت با توجه به روند جهانی شدن تمدن و توسعه دسترسی شخصی انسان­ها به دنیای اطراف درکنار افزایش کنش­های تعاملی آن­ها با حجم وسیعی از افراد و داده ­ها، این قهرمانان و هدف متعالی آنان برای خیر و نیکی است که بعد از هزاران سال، باز در قالب ابرقهرمانان زنده شده اند و بخشی از نیاز فرهنگی تربیتی جامعه را تغذیه می کنند.

داستان­ها هرگز از بین نمی روند، بلکه تنها با مفاهیم جدید به روز رسانی می شوند. چه بهتر اگر هرکس، اسطوره عصر خود را بشناسد، و یا حتی به قول روانکاو شهیر کانادایی، دکتر جردن پیترسن، افسانه زندگی خود را بیاموزد، و در صورت تراژدی بودن آن، می تواند کاری برای پیشگیری از آن انجام دهد.