نقد مستند "یادداشت‌هایی پیرامونِ کوری"

نقد مستند “یادداشت‌هایی پیرامونِ کوری”

جان هال، مدرس آموزش های دینی در دانشگاه بیرمنگام، در سال ۱۹۸۳ بینایی خود را از دست داد و بعد از آن بیشتر وقتش را صرف نوشتن خاطراتش در مورد تجربه نابینایی کرد- شرایطی که در ابتدا برای او بسیار غم انگیز بود تا اینکه به ارزش فلسفی آن پی برد. اُلیور ساکس از کتاب لمس سنگ وی به عنوان یک شاهکار یاد می کند. این کتاب گزیده ای از یک مجله صوتی است که جان بعد از نابینا شدن گردآوری کرد تا دنیای عجیبی که پیش رویش بود را ترسیم کند. اکنون این نوارهای صوتی که گنجینه ای از تفکرات جان هال پیرامون موضوع نابینایی هستند زمینه ساخت این مستند را برای دو فیلمساز تازه کار جیمز اسپینی و پیتر میدلتون فراهم کرده اند.

این دو کارگردان مستند یادداشت هایی پیرامون کوری را به واسطه مجموعه ای از فیلم های کوتاه گرد هم آوردند. از جمله این فیلم های کوتاه می توان به بارش باران در سال ۲۰۱۳ اشاره کرد که موفق به دریافت جایزه شد و یکی از قدرتمندترین نوشته های جان هال در مورد جغرافیاء پیشرفته را به تصویر کشید. بر اساس آن، شخص میتواند از طریق شنیدن صدای برخورد قطره های درشت باران، یک تصور کلی از یک منظره داشته باشد. هال اینگونه می نویسد: «باران نمود هر چیزی را نمایان می کند، باران یک روکش رنگارنگ بر روی چیزهایی که قبلا نامرئی بودند می اندازد؛ بارش پیوسته باران، بر خلاف تجربه ای از یک جهان متناوب و در نتیجه تکه تکه، تداوم یک تجربه آکوستیک را القا می کند».

بارش باران در باغ های بیرمنگام، بار دیگر خاطرات روزهای گذشته را به وضوح برای هال زنده کرد. وی میخواست فراتر از حد خود برود و وقتی خواسته اش دربارهء بارش باران در اتاق را مطرح کرد، فیلمسازان با تصور ریزش قطره های باران بر روی صندلی و تمامی لوازم دیگر داخل اتاق مجاب شدند خواسته او را بپذیرند. این صحنه ممکن بود با شکست مواجه شود، اما به برجسته ترین بخش این مستند تبدیل شد –در صحنه فیلمبرداری باران سیل آسا در درون اتاق، آنان اصواتی که جان در خیال داشت را خلق کردند. آن ها با روش خلاقانه ای ایده های خود را با تخیلات جان هال در آمیختند تا با استفاده از هنرهای سینمایی دقیق و ظریف ردپایی از سفر وی در دل تاریکی را به تصویر بکشند.

دن اسکینر با چشمانی نیمه باز و ریشی انبوه و سیاه رنگ نقش جان را بازی می کند و نوشته های او را به زبان می آورد –کمی وهم آور و ماورای جهان امروزی به نظر می رسد. از آن جایی که خود جان در این فیلم مستند حضور ندارد، بنابراین نمی توان حس یک انسان نابینا را به خوبی درک کرد و خود جان هم بر این موضوع واقف است. با این حال عزم و ارادهء او در طول فیلم افزایش می یابد تا به ناتوانی خود نه به عنوان یک شکست بلکه به عنوان یک موهبت نگاه کند. وقتی یکی از حواس پنجگانه از بین می روند، دیگر حواس ارزش بیشتری پیدا می کنند. به گفته برخی هنگامی که شخصی بینایی اش را از دست می دهد، خیلی بیشتر قدر بینایی و دیدن را درک می کند. آخرین سخن جان در مورد اینکه افراد بینا و نابینا به یکدیگر نیاز دارند، دستاوردهای او به عنوان یک کاشف روشنفکر و به عنوان کسی که در تاریکی به سر می برد و چیزهایی زیادی از درک جهان به ما می آموزد، وی را به یک نماد تبدیل می کند.