ترجمه فیلم های کودک
تمام آنچه برای ترجمه فیلم های کودک لازم است بدانید:
بدیهی است که کارتون‌ها و فیلم‌های کودک در رشد و تربیت کودک نقشی اساسی ایفا می‌کنند. افراد نوجوان در تماس با هرچیزی که قرار می‌گیرند، آن را یاد گرفته و از این لحاظ مانند اسفنجی هستند که در تماس با آب آن را به خود جذب می‌کند. زمانی که یادگیری همراه با سرگرمی باشد، میزان یادگیری آنها نیز افزایش می‌یابد. بنابراین، کارتون‌ها و فیلم‌های کودک وسیله‌ای بسیار موثر برای آموزش هستند. می‌توان با کارتون‌ها و فیلم‌های کودک هم دانش عملی را به کودک آموخت و هم اصول اخلاقی، ارزش‌ها و ایده‌اولوژی. برای اینکه کارتون‌ها و برنامه‌های کودک و پیام‌های این برنامه‌ها در اختیار کودکان سراسر دنیا قرار گیرد، بایستی آنها را ترجمه نمود. سوال اینجاست که ترجمه برای قشر کودک و نوجوان چگونه باید صورت گیرد. در اینجا در مورد پاسخ این سوال و مسائلی فراتر از آن بحث خواهیم کرد.
کارتون‌ها و فیلم‌های کودک هر دو چالش‌های بسیاری را برای افرادی که خدمات ترجمه‌ای ارائه می‌دهند، ایجاد می‌کنند.
اولین و مهمترین چالش این است که کارتون‌ها و فیلم‌های کودک به جای زیرنویس، دوبله می‌شوند زیرا که مخاطب آنها افراد کم سن‌وسالی هستند که اغلب یا سواد خواندن زیرنویس را ندارند یا نمی‌توانند روی متن زیرنویس و تصاویر فیلم به طور همزمان تمرکز کنند. بنابراین، متن ترجمه شده نه تنها باید صحیح باید بلکه دقیقاً همزمان با دیالوگ‌ها ظاهر شود.
با این حال، به کارتون‌هایی که در تلویزیون پخش می‌شوند، بودجه بسیار کمتری نسبت به فیلم‌های کودک اختصاص داده می‌شود. به همین دلیل، افرادی که خدمات ترجمه‌ای ارائه می‌دهند، کمتر در فرایند تولید کارتون دخیل هستند و بدون اینکه هیچ اطلاعی در مورد شرایطی که داستان کارتون در آن به وقوع پیوسته یا همخوان بودن ترجمه با لب‌زدن کاراکترها داشته باشند، از آنها خواسته می‌شود ترجمه‌ای روان و طبیعی ارائه دهند. با این حال، بر خلاف فیلم‌های کودک، در کارتون‌ها مترجم با دست بازتری عمل می‌کند زیرا شخصیت‌های کارتونی اغلب حالات چهره و بدن خود را به شکل اغراق‌آمیزی به نمایش می‌گذارند.
ترجمه پیام مدنظر انیمیشن
وقتی زمان ترجمه پیام مدنظر کارتون‌ها و فیلم‌های کودک فرا می‌رسد، باید در مورد بومی‌سازی محتوای آنها صحبت نمود.
درست مانند فیلم‌های دوبله‌شده، ارائه‌دهندگان خدمات ترجمه‌ای باید متن را با دیالوگ‌ها وفق دهند و نتیجه آن باید ترجمه‌ای بسیار طبیعی باشد تا مخاطبان جوان بتوانند غرق در دنیای رنگارنگ صحنه‌ها شوند.
همانطور که از قبل می‌دانیم، به این فرایند بومی‌سازی می‌گویند؛ یعنی، به جای اینکه ترجمه‌ای نزدیک به ساختار و اصطلاحات متن مبدا ارائه دهیم، از خلاقیت و دانش خود درباره فرهنگ مقصد استفاده کرده تا متن را برای مخاطبان زبان دیگر، طبیعی و محلی جلوه دهیم.
برای مثال، بومی‌سازی برای این موارد صورت می‌گیرد: در ترجمه عنوان‌ها، اصطلاحات محاوره‌ای، هر اصطلاح عامیانه‌ای که در برنامه استفاده می‌شود و نیز اسامی شخصیت‌ها که بر اساس یکی از خصایصشان برایشان برگزیده شده است.
این نوع انطباق میان متن و ترجمه گاهی پیام اصلی فیلم را به خطر می‌اندازد. اصول اخلاقی، ارزش‌ها و ایده‌اولوژی هر فرهنگ خاص همان فرهنگ است و برخی از والدین نمی‌خواهند فرزندانشان چیزی را ببیند و بیاموزند که در فرهنگ انها نادرست تلقی می‌شود. جوانان قشر حساسی از مخاطبان هستند، بنابراین، پنهان‌کردن، حذف و اعمال تغییرات در کارتون‌ها و فیلم‌های کودک امری ضروری است. با این حال، این مسئله چالشی دیگر برای مترجمان ایجاد می‌کند: چگونه با وجود ویرایش‌ها و تغییرات، انسجام را در داستان فیلم حفظ کنیم؟ چه بخش‌هایی از متن فیلم را باید ویرایش نمود؟ چگونه باید فرهنگ را منتقل نمود؟ این‌ها چیزهایی هستند که مترجمان باید بر اساس درک خود از آنچه برای کودکان مناسب است و دانش خود از فرهنگ مقصد، در مورد آنها قضاوت کنند.
نگاهی اجمالی به مثال‌هایی در خصوص انطباق محتوای متن اصلی با ترجمه بیاندازیم:
- علاءالدین: فیلم کودک معروفی با نام علاءالدین در سال ۱۹۹۲ توسط شرکت دیزنی ساخته شد. در این انیمیشن تاجری عربی در حال عبور از بیابانی شعر «هزار و یک شب» را با خود می‌خواند که جمله‌ی «مردم اینجا وحشی‌اند اما اینجا خانه من است» از جملات این شعر است. نسبت دادن واژه وحشی به تمدن عرب گویای بخشی از روابط تاریخی بین اروپا و خاورمیانه است و شاید برای فردی عرب قابل‌پذیرش نباشد یا نوعی نژادگرایی محسوب شود. شاید مترجمان تصمیم بگیرند تا کلمه‌ای انتخاب کنند که به واژه‌ی وحشی نزدیک است ولی در عین حال از آن این گونه برداشت نشود که روی فرهنگ‌ها ارزش‌گذاری شده است. مترجمانی که اهل مناطقی هستند که در آنجا خاطرات خوبی از تمدن عرب دارند، شاید حتی بخواهند به جای این واژه‌ها از واژه ماجراجو استفاده کنند.
- ماداگاسکار: این فیلم کودک که در سال ۲۰۰۵ توسط استودیوی دریم‌ورکس ساخته شد. در این پویانمایی، گورخری که مارتی نام داشت به دوستش که شیری به نام الکس بود گفت: «ببخشید! تو داری از باسن من گاز میگیری». طبق استانداردهای امریکا این جمله بی‌ادبانه محسوب نمی‌شود اما در دیگر فرهنگ‌ها نوعی گذشتن از خط قرمزهاست. به همین دلیل، در ترجمه این فیلم به زبان گرجستانی، این جمله اینگونه ترجمه شد: «عذر میخوام! فکر کنم دارید منو گاز می‌گیرید». در ترجمه روسی اینگونه ترجمه شده است: «ببخشید! شما باسن منو با دندونتون زخمی کردید». همانطور که مشاهده می‌کنید، با اندکی تغییر در هر دو نوع ترجمه، معنای متن مبدا بدون نقض هنجارهای اجتماعی مقصد، فهمانده شد.
- تبدیل‌شوندگان: در ترجمه این فیلم به زبان چینی، مترجمان در انتخاب نام شخصیت‌های فیلم ابتکار به خرج دادند. نام مگاترون به «قدرتی که آسمان را می‌لرزاند» ترجمه شد و مناسور به «ببری که در اسمان پرواز می‌کند» و تاندرکراکر به «رعدی که در اسمان می‌غرد». این اسامی نه تنها قدرتی را که در اسامی اصلی شخصیت‌هاست منتقل می‌کند، بلکه از ادبیات حماسی چینی گرفته شده است.
نتیجه‌گیری
ترجمه کارتون‌ها و فیلم‌های کودک فرایندی است که مستلزم خلاقیت فوق‌العاده‌ای است. از انجایی که هر فرهنگ اصول اخلاقی، ارزش‌ها و ایده‌اولوژی خاص خود را دارد، برای اینکه نسخه ترجمه‌شده این کارتون‌ها و فیلم‌های کودک مطابق با استانداردهای فرهنگ مقصد بومی‌سازی شوند، به خلاقیت نیاز است. همچنین، با توجه به زبان استفاده شده در این برنامه‌ها، در زمان ترجمه برای کودکان مقداری خلاقیت لازم است تا نسخه ترجمه‌شده کارتون یا فیلم خارجی کودک ماهیتی هنری و یکدست از لحاظ زبانی و فرهنگی به خود گیرد و مخاطبان جوانِ فرهنگ مقصد را جذب خود نماید.
