ترجمه فیلم، ترجمه زیرنویس

ترجمه کار آسانی نیست. مترجمان هممواره دچار تردیدهایی در رابطه با تناسب، ارتباط و صحت ترجمه شان هستند. کار آنها انتقال هنجارها و فرهنگ زبان خارجی، معادل یابی برای اصطلاحات، کنار گذاشتن عقاید جنسیتی، جامعه ای و سن گرایی، بیان حرفه ای و دور از هر گونه توهین است. آنها رابط بین ارزش های کشور مبداء و مقصد هستند. دنیای مترجم فیلم و چالشهای پیش رو او را مورد بررسی قرار می دهیم.

کار مترجم فیلم سخت هست زیرا او باید کارش را در زمان و فضای محدود صفحه نمایش انجام دهد. مترجم فیلم به دو نوع اصلی تقسیم می شود: نوشتن مقاله (دوبله و زیرنویس) یا شرکت در کلاس هایی برای درک جزئیات در راستای اجرای صحیح تمام داده ها با استفاده از مدیریت فیلم نامه و یا کلاس های کامپیوتر و اکسل و همچنین یادگیری استفاده از ابزارهای آنلاین برای بررسی دزدی های ادبی. در هر یک از این کارها به اندازه متفاوتی از متن اصلی استفاده می شود. فیلم سازان و منتقدان فیلم معتقدند، دوبله روشی برای بومی سازی و زیرنویس روشی برای خارجی سازی است، اما هنگامی که به خوبی انجام شوند می توانند درآمد قابل توجهی را بوجود بیاورند. بسیاری از فیلم سازان حق خود را سال ها بعد دریافت می کنند زمانی که از فیلم های آنها در کلیپ ها، تبلیغات یا حتی فیلم های کوتاه و تریلرهای فیلم های دیگر استفاده شود.

انتقال ارزش های فرهنگی از طریق فیلم

همانطور که پیشتر گفته شد فیلم ها ابزارهای قدرتمندی برای انتقال ارزش ها، عقاید و اطلاعات هستند. فرهنگ های مختلف نه تنها از طریق لفظی بلکه از طریق دیداری و شنیداری منتقل می شوند. فیلم ها معانی را از طریق های مختلف منتقل می کنند، مثل: تصاویر، دیالوگ ها و موسیقی. این آیتم ها که متعلق به فرهنگی خاص بودند، وارد فرهنگی دیگر می شوند. نوشیدن کوکاکولا، خوردن غذا در کی اف سی، رفتن به کلیسا یا مسجد، چیدمان منزل، جمع شدن در میدان سرخ مسکو، تکان دادن پرچم یا گوش دادن به آهنگ، تمامی این موارد مختص به فرهنگ و کشوری خاص هستند که در عرصه بین المللی از طریق فیلم گسترش یافته اند.

انتخاب زیرنویس یا دوبله بستگی به تاریخچه و سنت ترجمه فیلم هر کشور دارد. مثلا در فرانسه که به شدت ملی گرا و مروج زبان خود هستند، دوبله در این کشور ارجحیت دارد زیرا در این روش تاثیر کشور خارجی کمتر است. در این روش زبان خارجی مطابق با حرکات دهان بازیگران تنظیم می شود به طوری که مخاطبان احساس کنند بازیگران به زبان خودشان صحبت می کنند. در آلمان، ایتالیا و اسپانیا قبل و بعد از سالهای جنگ حفظ زبان و فرهنگ به عنوان میراث دولت های فاشیست پیشین اولویت داشت. دیکتاتورهای این کشورها کاملا می دانستند که شنیدن زبان خودشان اهمیت آن را نشان می دهد و حس هویت ملی و خودمختاری را در افراد زنده می کند. مثلا در ایتالیا، فرانکو ضد فیلم های دوبله نشده قانونی را صادر کرد و هدفش برتر نشان دادن زبان ملی بود زیرا زبان ملی ابزاری است برای بیان فرهنگ، قدرت های سیاسی و اقتصادی.

رویکردهای متفاوت

انتخاب زیرنویس به چندین عامل بستگی دارد. کشورهایی وجود دارند که از زیرنویس استفاده می کنند، این کشورها بر اساس درصد بالای فیلم های وارداتی دسته بندی می شوند، در نتیجه تقاضایی بزرگ و پایدار برای دفاتر ارائه خدمات ترجمه بوجود می آید. کشورهایی مثل هلند، نروژ، سوئد، دانمارک، یونان، اسلوونی، کرواسی، پرتغال و برخی از کشورهای غیر اروپایی از زیرنویس استفاده می کنند. همیشه بعد از اینکه دفتر ارائه دهنده خدمات ترجمه را انتخاب کردید می توانید زبان مورد نظرتان را انتخاب کنید. در بلژیک و فنلاند مردم به دو زبان صحبت می کنند و معمولا فیلم ها دارای دو زیرنویس هستند. انتخاب زیرنویس توسط این کشورها به چند عامل بستگی دارد: جمعیت کم این کشورها که براساس فروش کمتر بلیط ترجمه شده است، هزینه کمتر زیرنویس نسبت به دوبله، وجود بیش از یک زبان در کشور (مثل: بلژیک) در این کشورها دو زبان زیرنویس می شود، تعداد قابل توجه فیلم های وارداتی و ….

زیرنویس نه تنها به دلیل هزینه های پایین (بسیار ارزان تر است و رضایت سازندگان فیلم را در بر می گیرد) بلکه بینندگان کشورهایی که از زیرنویس استفاده می کنند مهمتر از هزینه های پایین هستند. در این کشورها حفظ اعتبار محصول اولیه اولویت دارد. برای اینگونه مخاطبان، زیرنویس زیرنویس از دوبلع معتبرتر است. مخاطبان اجازه ندارند که خارجی بودن فیلم ترجمه شده را فراموش کنند و دائما با شندین زبان اصلی، اعتبار فیلم را به یاد می آورند.

نقش مترجم

در زیرنویس تقریبا نیمی از دیلوگ های زبان اصلی به دلیل محدودیت فضایی از بین می رود. در این موارد مترجم نه تنها ترجمه می کند بلکه تصمیم می گیرد که کدام قسمت ها باید حذف شوند، کدام قسمت ها بی ربط و کدام بخش ها برای مخاطب مهم هستند. عوامل دیگر نظیر، لهجه های گوناگون، تکه کلام ها، لحن یا بیان مودبانه که قطعا کوتاه می شوند، می توانند برای درک کامل پروژه ای خاص مهم باشند.

مترجم باید به این جزئیات به ظاهر کوچک توجه کند. اگرچه ممکن است این جزئیات از دید عموم پنهان بماند ولی معانی زیادی را در فیلم تغییر می دهند.

از طرفی، مثالهایی وجود دارد که در آنها مترجمان، مخاطبان خود را با ارائه زیرنویس های واضح و روشن خوشحال می کنند. به عنوان مثال، برخی از عبارت های رایج مثل «بله» و «خیر» در موارد بیشماری الکی ترجمه می شوند. بسیاری از نام آواها مثل خش خش بعضی از مخاطبان را ناراضی می کند زیرا فکر می کنند که آنها را نادان فرض کرده اند. با این حال برخی از نام آواها در زبان های مختلف متفاوت هستند مثل صدای برخی از حیوانات. به عنوان مثال در فیلم قاپ زنی یکی از شخصیت های اصلی صدای خوک را تقلید می کرد، این صدا ممکن است در زبان های مختلف متفاوت باشند.

بومی سازی

مسیر کاری مترجم پر از سختی ها و شگفتی های ناخواسته است. آنها باید لهجه ها، تکه کلام ها، لحن یا اصطلاحات مودبانه را ترجمه کنند. نام آواها باید به درستی منتقل شوند. تمامی نگرش های جنسیتی، مفاهیم نسلی، فمینیسم، شیوه گرایی های مردانه یا زنانه و افراد خردسال و مسنسال فرهنگ خارجی باید درک شوند سپس برای مخاطبان مقصد دوباره تکرار و بومی سازی شوند. مثلا ضرب المثل های فارسی «از آسمان سنگ می بارد»، «زیره به کرمان بردن»، «همرنگ جماعت شدن» و غیره نباید به صورت تحت الفظی ترجمه شوند.

مترجم باید ذهنی باز در رابطه با فرهنگ و عقاید کشورهای دیگر داشته باشد همچنین باید استعداد زبانشناسی عمیق برای یافتن معادل اصطلاحات در فرهنگ یا زبان خودش داشته باشد و به اندازه کافی خلاق باشد تا گاهی اوقات دست به نوآوری بزند تا زمانی که اصطلاحی در زبان خودش وجود ندارد او آن را خلق کند.

ذهن مترجم

علرغم تمام محدودیت هایی که مترجم را احاطه کرده اند، مترجم با استعداد فیلم عاشق این است که می خواهد دنیای جدیدی را برای مخاطب خود به تصویر بکشد، و بخشی از احساسات دستنخورده و جدیدی از مخاطب مشتاقش را تحت تاثیر قرار دهد.

او به مردم چیزهایی را که هرگز نمی دانستند می گوید مثلا حس ایستادن زیر برف یا اتفاقات رایج در ایستگاه های شلوغ مترو لندن، تمام این ها مستلزم تصور است. به این ترتیب، مترجم، داستان پردازی با استعداد است که تصاویر و اصوات را وارد زندگی افراد می کند و جهانی خارجی را بازنویسی می کند.